پارچه ژاکارد

ژاکارد (Jacquard) نوعی پارچه است که با ماشین بافندگی مخصوص خودش بافته می‌شود. طرح این پارچه به جای آنکه روی سطح آن چاپ شود، در تار و پود پارچه بافته می‌شود.

افراد بسیاری هستند که به نقش و نگار یک پارچه بیشتر از جنس آن اهمیت می‌دهند و نقوش آن را دلیلی بر ابداع یک سبک متفاوت در دیزاین لباس می‌دانند. پارچه‌های ژاکارد دقیقاً از این نوع پارچه هستند که نقوش حک شده در بافت آن به طراحی استایل گوناگون لباس کمک می‌کند. پارچه‌های ژاکارد به علت تنوع و زیبایی که در تارو پود پارچه آن وجود دارد، بسیاری را مجاب می‌کند تا برای دوخت یک لباس مجلسی و البته متفاوت به سراغ آن بروند. ژاکارد علاوه بر صنعت پوشاک، در صنعت دکوراسیون و طراحی منزل نیز بسیار کاربردی است و همین دلیل باعث تقاضای بسیار زیاد برای خرید پارچه ژاکارد شده است.

پارچه ژاکارد به نام ژوزه ماری ژاکارد (Joseph Marie Jacquard) مخترع فرانسوی که این دستگاه بافندگی را در سال ۱۸۰۱ میلادی اختراع کرد نامگذاری شده است.

ژاکارد متوجه شده بود که بافتن پارچه با وجود اینکه کار پیچیده و ظریفی است، اما کاری تکراری و خسته‌کنند است. او بر این باور بود که کار پارچه‌بافی از الگوهای پیچیده می‌تواند به شکل خودکار با دستکاری الگوهای ساده انجام شود. به این ترتیب جرقه ساخت این دستگاه در ذهن او شکل گرفت.

او سیستمی را در ذهنش داشت که در آن الگوی طرح‌ها روی کارت‌های پانچ شده نقش می‌بست. در هر پرتاب ماکو یکی از کارت‌ها در مسیر میله‌ها قرار می‌گرفت. الگوی سوراخ‌ها تعیین می‌کرد که کدام میله باید طبق برنامه عبور کند و طرح ایجاد شود. این دستگاه انعطاف‌پذیر بود و قابلیت ایجاد طرح‌های بسیار پیچیده‌ای را داشت.

برخلاف چاپ‌های که بعد از بافت پارچه به کار می‌روند، طرح‌های ژاکــارد همراه با بافت پارچه ایجاد می‌شوند. مزیت دستگاه بافندگی ژاکارد، توانایی در هم بافتن هزاران تار برای ایجاد طرح‌های منحصربه‌فرد است.

امروزه پارچه‌های ژاکارد مدرن از انواع مختلف الیاف‌ها از پنبه طبیعی و ابریشم تا پلی‌استر مصنوعی و ترکیبات پنبه پلی‌استر تولید می‌شود. وجه اشتراک تمام آنها روش تولیدشان است.

به طور کلی این پارچه‌ها طراحی پیچیده‌ای دارند و محکم‌تر و ضخیم‌تر از بسیاری از بافت‌های دیگر هستند. مشخصه عمده پارچه‌های ژاکارد طراحی آن است که به جای چاپ یا گلدوزی روی آن داخل پارچه بافته می‌شود. به همین دلیل برخی از انواع ژاکارد، دورو و با طرح منها (negative) در پشت پارچه هستند.

نکته ای که در همین ابتدا در مورد ژاکارد باید به آن اشاره کنیم این است که ژاکارد به جنس پارچه ربطی ندارد. در واقع پارچه ژاکارد طرح خود از روند بافت پارچه می گیرد.

اما در مورد پارچه ژاکارد باید بگوییم که پارچه ژاکارد یک نوع پارچه ی طرح دار است که طرح و نقشی که دارد به خاطر فرآیند بافت پارچه است نه به خاطر چاپی که روی پارچه انجام می شود.

پارچه های ژاکارد دارای طرح برجسته است و همچنین به دلیل این که این پارچه طرح های متنوع و زیبایی دارد از جمله پارچه هایی است که طراحان مد از آن برای طراحی لباس های خود استفاده می کنند.

نکته ی دیگری که در مورد ژاکــارد باید به آن اشاره کنیم این است که بر خلاف پارچه های دیگر است که به صورت خام وجود دارند و با استفاده از رنگ، شکل و طرح می گیرد. در ضمن پارچه ژاکارد مضرات مواد شیمیایی که از رنگ برای ایجاد طرح استفاده می کنند را ندارد زیرا همین مواد شیمیایی برخی اوقات باعث ایجاد حساسیت و آلرژی می شوند.

جنس و انواع پارچه ژاکارد

پارچه ژاکارد نوعی بافت است که می‌تواند از طیف گسترده‌ای از الیاف بافته شود. از جمله این الیاف می‌توان به کتان، ابریشم، پنبه، پشم و الیاف ترکیبی اشاره کرد که محبوب‌ترین آنها ژاکارد ابریشمی و ژاکارد پنبه‌ای است.

پارچه ژاکارد ابریشم

ژاکارد ابریشم پای ثابت طرح‌های دنیای فشن در فصل‌های مختلف است. ترکیب منحصربه‌فرد آن (چه از ابریشم طبیعی باشد چه مصنوعی) بسیار گیرا و جذاب به نظر می‌آید. خیاطان بزرگ در دنیا، برای بهبود بخشیدن به کلکسیون طراحی خود، بی‌درنگ به سراغ ژاکــارد ابریشمی می‌روند. زیرا دوخت انواع لباس، دامن، پیراهن، شلوار و کت با این نوع ترکیب خارق‌العاده می‌شود.

ژاکــارد ابریشمی از ابریشم خالص یا ترکیب با ابریشم بافته می‌شود. بر خلاف ابریشم چاپ شده، طرح این پارچه از بافت پیچیده آن به دست می‌آید که اغلب بافت آن قابل لمس و برجسته است. اساسا هر پارچه ابریشمی بافته شده در دستگاه ژاکارد، به عنوان ژاکارد در نظر گرفته می‌شود.

پارچه ژاکارد برجسته

ژاکــارد برجسته برای کسانی که قصد دوخت یک لباس مجلسی شکیل را دارند، مناسب است. طراحی در این نوع لباس برجسته و تا حدودی قابل لمس است.

خانم‌های بسیاری ژاکارد برجسته را فقط در قسمت بالاتنه لباس خود به کار می‌برند و قسمت پایین‌تنه را ساده انتخاب می‌کنند. این امر سبب زیبایی لباس شده و آن را چشمگیرتر می‌نماید.

پارچه ژاکارد لمه

به علت حالت کشی و ریزشی که در پارچه لمه وجود دارد، بانوان از آن به‌عنوان مانتو، پیراهن و دامن استفاده می‌کنند. پارچه ژاکارد لمه علاوه بر دارا بودن لطافت و افتادگی، دارای طرح‌ها و رنگ‌های بسیاری است.

پارچه ژاکارد مانتویی

خانم‌های ایرانی برای پارچه مانتویی به ژاکارد علاقه زیادی نشان می‌دهند. زیرا طرح‌های بی‌نظیر این نوع پارچه برای دوخت انواع مانتوهای مجلسی، مانتوهای جلوباز، مانتوهای کلاسیک و غیره، پرکاربرد است.

پارچه ژاکارد طرح دار

همان‌طور که گفتیم از ژاکارد در دوخت وسایل تزئینی خانه مانند، رومیزی، پرده، روتختی و غیره نیز استفاده می‌کنند. ژاکارد طرحدار برای این موارد بسیار مناسب است. متناسب با دیزاین خانه خود می‌توانید از یکی از هزاران طرح‌بندی ژاکارد بهره ببرید.

ژاکارد پنبه‌ای (Cotton)

ژاکارد پنبه‌ای نوع دیگری از ژاکاردهای طبیعی است که از الیاف پنبه‌ای درست می‌شود. ژاکارد پنبه‌ای چروک نمی‌شود، برای پرده‌های دراپه  بسیار مناسب است، واقعا بادوام است، عموما سبک و نرم است و به همین دلیل برای پیراهن، دامن، کت و شلوار هم مناسب است.

مانند هر پارچه پنبه‌ای دیگر، ژاکارد پنبه‌ای ضد آلرژی و سازگار با محیط زیست است. ژاکارد پنبه‌ای عمدتا در هر دو رو طرح دارد که می‌تواند از دو رنگ یا ترکیبی از چند رنگ باشد.

یک روی آن برجسته و روی دیگر آن فرو رفته است. اگر در یک روی آن رنگ‌های تیره و در روی دیگر پارچه رنگ‌های روشن به کار رفته باشد، این رنگ‌ها در چنین طرح‌هایی مانند آینه منعکس می‌شوند.

کاربردهای مختلف پارچه ژاکارد :

توجه داشته باشید که از پارچه ژاکــارد تنها برای دوخت لباس و پوشاک استفاده نمی شود بلکه در طراحی داخلی و دکوراسیون نیز از این پارچه استفاده می شود. از جمله ی کاربردهای ژاکارد در دکوراسیون می توان به مواردی همچون پارچه ی رومبلی ژاکارد و پارچه ی پرده ای ژاکارد با ضخامت های بیشتر اشاره کرد.

همچنین پارچه های رومیزی، روتختی و تشک نیز از جمله دیگر کاربردهای پارچه ژاکارد است. همان طور که گفتیم پارچه ژاکارد با طرح های برجسته ای تولید می شوند که شما می توانید انواع این طرح های برجسته را در بازار پیدا کنید.

از جمله طرح های برجسته ی ژاکارد می توان به گل برجسته و طرح شطرنجی اشاره کرد.

استفاده از پارچه ژاکارد در دکوراسیون

همان طور که گفتیم یکی از موارد استفاده از پارچه ژاکارد، استفاده از دکوراسیون منزل است. اما آن چه که باعث شده است از ژاکارد به عنوان پارچه ای برای استفاده در دکوراسیون منزل نام برده شود، ویژگی هایی است که این پارچه دارد که از جمله ی این ویژگی ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پارچه ژاکارد ظاهری لوکس و مجلل به پرده ها، رومبلی و همچنین اثاث خانه می بخشد و به همین دلیل می توان از این پارچه برای اتاق های نشیمن، سالن های پذیرایی، رستوران و هتل ها که تمایل به ایجاد فضایی تجملاتی دارند استفاده کرد.
• نگهداری و مراقبت از ژاکارد آسان است. زیرا این پارچه آب را به خود جذب نمی کند، در صورتی که هر گونه آلودگی روی آن ایجاد شود می توان با استفاده از دستمال مرطوب این آلودگی را پاک کرد و همچنین می توان لکه های سنگین را با شستشو در ماشین لباسشویی برطرف کرد.

استفاده از پارچه ژاکارد در تشک

در صورتی که از ژاکارد برای تشک ها استفاده شود مزایایی همچون تنظیم دما و همچنین آروماتراپی نیز به ویژگی های تشک اضافه می شود.

پارچههای ژاکارد، پارچه ای است که همه ی این ویژگی ها را دارد و به همین دلیل بهترین جنس پارچه برای تشک های طبی به شمار می رود. البته به دلیل این که الیاف پلی استر قیمت ارزان تری دارند در شرایطی که در بازارهای جهانی رقابت بسیار شدیدی وجود دارد بسباری از تولید کنندگان به سمت استفاده از الیاف پلی استر روی آورده اند.

اما با وجود این، هنوز هم بسیاری از تولید کنندگان از تکنولوژی تولید پارچههای ژاکارد برای تولید پارچه های تشک خود استفاده می کنند. امروزه برای تولید پارچه های تشک از ماشین بافت ژاکارد الکترونیکی استفاده می شود که این امکان را در اختیار تولید کنندگان قرار می دهد که برای تولید الیاف پارچه از ترکیبات مختلف و خلاقانه ای استفاده کنند.

انواع لباس‌های مجلسی با پارچه ژاکارد

پارچه ژاکــارد زمان‌های متمادی است که جز انتخاب اول انواع لباس‌های مجلسی به کار می‌رود. با وجود طراحی منحصربه‌فرد ژاکارد، لباس‌های مجلسی خاص و لباس‌های شب خیره‌کننده می‌توان دوخت که هر خانمی را تبدیل به پرنسس زیبایی می‌کند.

انتخاب دوخت لباس با ژاکارد به سلیقه و مکان استفاده از آن بستگی دارد. بسیاری ژاکارد را یک پارچه رسمی و مناسب برای مجالس می‌دانند و از آن برای یک لباس کلاسیک، لباس مجلسی با دامن مدل ماهی و ماکسی بلند پشت‌باز استفاده می‌کنند. در مقابل افرادی هم هستند که ژاکاارد را برای دوخت لباس‌های غیررسمی و ساده می‌پسندند و طرح‌هایی را انتخاب می‌نمایند که بتوانند لباسی برای پیاده‌روی در بیرون بدوزند.

آیا پارچه‌های ژاکارد برای تابستان مناسبند؟

بسیاری معتقدند ژاکــارد به علت سنگینی و طرح دار بودنش مناسب فصول سرد است. ژاکارد به لحاظ ضخامت و بافت ضخیم خود مانع نفوذ سرما می‌شود و بدن فرد را محافظت می‌کند.

اما فراموش نکنیم که ژاکارد انواع بسیاری دارد که می‌تواند برای هر درجه دمایی و هر فصلی از سال انتخاب شود. برای فصل تابستان می‌توان از ژاکاردهای سبک و با طراحی کمتر بهره گرفت که جریان هوا را ردو بدل کند.

مزایا و معایب پارچه ژاکارد :

تنوع در رنگ، وزن و طرح این پارچه سبب شده است انتخاب آن بسیار راحت باشد.

این پارچه در برابر سایش مقاوم است و بخصوص اگر از آن برای پرده استفاده شود، رنگ نمی‌بازد و تا مدت‌های طولانی وا نمی‌رود. به خوبی شستشو می‌شود.

پارچه‌های ژاکــارد آب را جذب نمی‌کنند، هر گونه آلودگی روی آن به آسانی برطرف می‌شود. اگر لکه بسیار مقاومی روی آن بیفتد که نتوان آن را تمیز کرد، به راحتی می‌توان آن را در لباسشویی شست.

این پارچه ظاهر شیک و لوکسی دارد که از گذشته‌های دور در سالن‌ها و تالارهای مجلل، فضای هتل‌ها و رستوران‌های گرانقیمت از آن استفاده می‌شد و هنوز هم در مکان‌های شیک از آن استفاده می‌شود.

متاسفانه ژاکارد اگر برای مواردی مانند رو تشکی یا لباس‌هایی استفاده شود که به شکل روزانه نیاز به شستشو دارند، در درازمدت خاصیت کشسانی خودشان را از دست می‌دهند و به دلیل شستن زیاد کم‌رنگ می‌شود.

نحوه مراقبت و شستسو پارچه ژاکارد :

مراقبت از این پارچه واقعا آسان است. اما از آنجایی که ژاکــارد نوعی بافت است که می‌تواند از هر الیافی (نخ) بافته شود، دستورالعمل‌های مراقبت از آن تا حد زیادی به نوع الیاف آن بستگی دارد.

ژاکــارد با الیاف‌های مختلفی ساخته می‌شود، به همین خاطر مراقبت از آن بستگی به نوع پارچه دارد. به طور مثال بعضی از مدل‌های آن‌ها اصلاً مناسب شست‌وشو با دست نیستند، در حالی که برخی از ژاکــاردها را می‌توان با دست شست.

• ژاکــارد های محکم که زیاد لطیف یا ضخیم نیستند را می‌توانید با دست یا در ماشین لباسشویی با دمای ۳۰ درجه بشویید. مراقب باشید به هیچ عنوان از مواد سفیدکننده استفاده نکنید.
• پارچه را نچلانید. در عوض آن را روی یک آویز یا یک سطح صاف قرار دهید و بگذارید به دور از نور آفتاب خشک شود.
• اگر می‌خواهید ژاکارد را بفشارید و آب آن را بگیرید، از پشت پارچه این کار را انجام دهید تا طرح آن آسیب نبیند. این کار را با ملایمت انجام دهید.
• از تمیزکننده‌های قوی استفاده نکنید. با این کار، الیاف ژاکــارد به آسانی آسیب می‌بیند و ممکن است آب برود، رنگ پس بدهد یا از ریخت بیفتد.
• همیشه از سمت پشت پارچه ژاکارد آن را اتو کنید.
• در بسیاری از موارد (به ویژه در روکش تشک‌ها) لکه‌های روی این پارچه به راحتی با دستمال مرطوب کشیدن پاک می‌شود و نیازی به شست‌وشوی زیاد آن نیست.